BUTUAN CITY – Hugot nga gipahimangnuan sa Commission on Election kon COMELEC ang publiko ilabi na kadtung mga magpapili karong umalabot nga bugnong-lugaynon mahitungod sa dangatan sa mga niini ugaling makalapas sa balaod sa pagpamaligya og pagpalit og boto.
Sayrang gimugan sa Comelec ang komitiba alang sa Kontra Bigay pinaagi sa Resolution 11104 aron ipatuman ang mga balaod batok sa vote-buying, vote-selling ug ang sayop nga paggamit sa state resources sa 2025 midterm elections.
Katimbang sa Comelec alang sa maong komitiba ang mga representante sa nagkalain-laing ahensya sa gobyerno. Lakip niini ang mga law enforcement agencies sama sa Philippine National Police (PNP), National Bureau of Investigation (NBI) ug Armed Forces of the Philippines (AFP).
Aron mapalig-on ang pagmonitor ug pagpatuman, ang rehiyonal, probinsyal ug city-level nga “Kontra Bigay”, tukoron usab ang komitiba sapagpatuman sa localized surveillance ug reporting of election offenses.
APAN UNSA DIAY ANG VOTE-BUYING UG VOTE-SELLING?
Ilawom sa Section 24 sa nahisgutang resolusyon, gihubad ang vote-buying ug vote-selling isip “the act of giving, offering or promising” sa bisan unsa bugti ang imohang boto.
Pasabot nga ang pagpamalit og boto dili lamang limitado sa mga transaksyong naglangkob sa kuwarta, kundili pati na sa mga butang, serbisyo o mga pabor agig balos sa pagbotar o batok sa usa ka kandidato.
UNYA, MAPRISO POD TA OG MOBALIGYA O MOPALIT TA OG BOTO?
Sumala usab sa samang balaod, silotan gayud ang mga indibidwal nga nangayo o midawat sa bisan unsang butang nga adunay bili, direkta o dili direkta, bugti sa pag-impluwensya sa boto sa laing tawo.
Gidili usab sa Section 25 ang digital ug online nga mga banking transaction, lakip ang gihimo pinaagi sa mga aplikasyon sa mobile wallet, tungod kay giisip usab kining pagpamalit o pagbaligya sa boto.
Gilatid usab sa Comelec ang pipila ka mga senaryo nga makonsiderang pagpalit o pagbaligya sa boto ubos sa Seksyon 26. Kini gilangkuban sa:
- Distributing groceries or other forms of assistance (“ayuda”) that include sample ballots or campaign materials.
- Conducting medical missions, feeding programs, legal aid services, or caravans in a barangay or area where a candidate’s name, image, or campaign materials are visible.
- Offering discount cards or other goods as part of house-to-house election campaigning.
UNSA SAB ANG MGA SILOT?
Kadtong mapamatud-an nga sad-an sa maong balaod sa eleksyon, mag-atubang og pagkabilanggo sulod sa usa ngadto sa unom ka tuig nga walay probation, disqualification sa paghupot sa katungdanan sa publiko, ug multa nga labing menos P10,000 alang sa mga partidong politikal nga nalambigit.
Ilawom sa maong resolosyon, gitahasan matud pa ang mga law enforcement agencies sa pagmonitor sa mga indibidwal ug mga lokasyon, ingon man sa mga reports sa vote-buying ug uban pang mga kalapasan as balaod. Kung masuta nga positibo gayud sa maong illegal nga binuhatan, kinahanglan gilayong magpagawas ang PNP og search warrant ayha himoon ang pag aresto.
Apan sa maong balaod, nakalatid nga mamahimong wala nay warrant nga ipagawas ang otoridad kung nasaksihan gayod niini ang nasangpit nga mga binuhatan. Dalhon gilayon sa Police Station ang mga dinakpan, ug dinhio na sugdan sa Comelec ang pagkiha sa mga nakalapas sa balaod.
Apan kadtung mga nasakpan apan moangkon sa sayop, mamahimo pang dili masilotan sa balaod.
Ang mga reklamo mahimong ipasaka sa publiko ngadto sa Comelec, ug arun mapadali ang pagsumbong, anaa usab ang Kontra Bigay Complaint Center (KBCC), asa mamahimong kasumbungan sa mga indibidwal ugaling dunay mamatikdang pagpamaligya o pagpalit sa boto pinaagi sa email, Facebook, o pinaagi sa KBCC monitoring portal, diin mamahimo usab nga masubay ang pag-uswag sa kaso.
